नाटाचे अभंग

विठ्ठल आमुचे जीवन | आगम निगमाचे स्थान | विठ्ठल सिद्धीचे साधन | विठ्ठल ध्यान विसावा || १ ||
विठ्ठल कुळीचे दैवत | विठ्ठल वित्त गोत चित्त | विठ्ठल पुण्य आणि पुरूषार्थ | आवडे मात विठ्ठलाची || २ ||
विठ्ठल विस्तारला जनी |सप्तही पाताळे भरोनी | विठ्ठल व्यापक त्रिभुवनी | विठ्ठल मुनी मानसी|| ३||
विठ्ठल जीवाचा जिव्हाळा | विठ्ठल कृपेचा कोवळा | विठ्ठल प्रेमाचा पुतळा | लावियेला चाळा विश्व विठ्ठले || ४ ||
विठ्ठल माय बाप चुलता | विठ्ठल भगिनी आणि भ्राता | विठ्ठलाविण चाड नाही गोता | तुका म्हणे आती नाही दुसरे || ५ ||

२.

बरवा झाला वेवसाव । पावलों चिंतिला चि ठाव । दृढ पायीं राहिला भाव । पावला जीव विश्रांती || १ ||
बरवा फळला शकुन । अवघा निवारिला सिण । तुमचें जालिया दरुषण । जन्ममरण नाहीं आता ॥ध्रु.॥
बरवें जालें आलों या ठाया । होतें संचित ठायींच पाया । देहभाव पालटली काया । पडली छाया ब्रह्मींची || २ ||
जोडिलें न सरे हें धन । अविनाश आनंदघन । अमूर्तमूतिऩ मधुसूदन। सम चरण देखियेले || ३||
जुनाट जुगादिचें नाणें । बहुता काळाचें ठेवणें । लोपलें होतें पारिखेपणें । ठावचळण चुकविला || ४ ||
आतां या जीवाचियासाठीं । न सुटे पडलिया मिठी। तुका ह्मणे सिणलों जगजेठी । न लगो दिठी दुसयाची || ५ ||

३.

मी तंव अनाथ अपराधी । कर्महीन मतिमंदबुद्धी । तुज म्यां आठविलें नाहीं कधीं । वाचे कृपानीधी मायबापा || १ ||
नाहीं ऐकिलें गाइलें गीत । धरिली लाज सांडिलें हित । नावडे पुराण बैसले संत । केली बहुत परनिंदा ॥ध्रु.॥ केला करविला नाहीं उपकार। नाहीं दया आली पीडितां पर । करू नये तो केला व्यापार। वाहिला भार कुटुंबाचा || २ ||
नाही केलें तीर्थाचें भ्रमण । पािळला पिंड करचरण । नाहीं संतसेवा घडलें दान । पूजावलोकन मुर्तीचें || ३||
असंगसंग घडले अन्याय । बहुत अधर्म उपाय । न कळे हित करावें तें काय । नये बोलूं आठवूं तें || ४ ||
आप आपण्या घातकर। शत्रु जालों मी दावेदार । तूं तंव कृपेचा सागर। उतरीं पार तुका ह्मणे || ५ ||

३.

४.

आतां पावन सकळ सुखें । खादलें कदा तें नखें । अवघे सरलें पारिखें । सकळ देखें माहियरें ॥१॥
जवळी विठ्ठल रखुमाई । बहिणी बंधु बाप आई । सकळ गोताची च साई । पारिखें काइप ऐसें नेणिजे ॥ध्रु.॥
जगदाकारीं जाली सत्ता । वारोनी गेली पराधीनता । अवघे आपुलें चि आतां । लाज आणि चिंता दुहावली ॥२॥
वावरे इच्छा वसे घरीं । आपुले सत्तेचे माहेरीं । करवी तैसें आपण करी । भीड न घरी चुकल्याची ॥३॥
सोसिला होता सासुरवास। बहुतांचा बहुत दिवस । बहु कामें पुरविला सोस । आतां उदास आपुल्यातें ॥४॥
करिती कवतुक लाडें । मज बोलविती कोडें । मायबाप उत्तरें गोडें । बोले बोबडें पुढें तुका ॥५॥

५.

मी तंव अनाथ अपराधी । कर्महीन मतिमंदबुद्धी । तुज म्यां आठविलें नाहीं कधीं । वाचे कृपानीधी मायबापा || १ ||
नाहीं ऐकिलें गाइलें गीत । धरिली लाज सांडिलें हित । नावडे पुराण बैसले संत । केली बहुत परनिंदा ॥ध्रु.॥
केला करविला नाहीं उपकार। नाहीं दया आली पीडितां पर । करू नये तो केला व्यापार। वाहिला भार कुटुंबाचा || २ ||
नाही केलें तीर्थाचें भ्रमण । पािळला पिंड करचरण । नाहीं संतसेवा घडलें दान । पूजावलोकन मुर्तीचें || ३||
असंगसंग घडले अन्याय । बहुत अधर्म उपाय । न कळे हित करावें तें काय । नये बोलूं आठवूं तें || ४ ||
आप आपण्या घातकर। शत्रु जालों मी दावेदार । तूं तंव कृपेचा सागर। उतरीं पार तुका ह्मणे || ५ ||

६.

७.

सर्व सुखाचिया आशा जन्म गेला । क्षण एक मुक्ती यत्न नाहीं केला । हिंडता दिशा शीण पावला । माया वेष्टीला जीव माझा ।।१।।
माझे स्वहित नेणती कोणी । कांहीच न करिती मजवांचूनी ।सज्जन तंव सुखाची मांडणी । नेणती कोणी आदि अंत ।।२।।
काय सांगो गर्भीची यातना । मज भोगितां नारायणा । मांस मळ मूत्र जाणा । तुज क्षणक्षणा ध्यात असें ।।३।।
मज चालतां प्रयाणकाळीं । असतां न दिसती जवळी ।मृत्तिकें मृत्तिका कवळी । एकलें मेळीं संचिताचे ।।४।।
आतां मज ऐसें करी गा देवा । कांही घडे तुझी चरणसेवा । तुका विनवीतसे केशवा । चालवी दावा संसारे ।।५।।

८.

अगा ए सावळ्या सगुणा । गुणनिधिनाम नारायणा ॥ आमची परिसा विज्ञापना । सांभाळीं दीना आपुलिया ॥१॥
बहु या उदराचे कष्ट । आह्मांसि केलें कर्मभ्रष्ट ॥ तुमची चुकविली वाट । करीं वटवट या निमित्यें ॥२॥
झालों पांगिला जनासी । संसाराची आंदणी दासी ॥ न कळे कधीं सोडविसी । दृढपाशीं बहु बांधलों ॥३॥
येथें तों नये आठव कांहीं । विसांवा तो क्षण एक नाहीं ॥ पडिलों आणिके प्रवाहीं । हित तों कांहीं न दिसे चि ना ॥४॥
जीवित्व वेंचिलें वियोगें । हिंडतां प्रवास वाउगें ॥ कांहीं व्याधि पीडा रोगें । केलिया भोगें तडातोडी ॥५॥
माझा मींच झालों शत्रु । कैचा पुत्र दारा कैचा मित्रु ॥ कासया घातला पसरु । अहो जगद्गुरु तुका ह्मणे ॥६॥

९.

आतां मज धरवावी शुद्धी । येथुनी परतवावी बुद्धि ॥ घ्यावें सोडवुनि कृपानिधी । सांपडलों संधीं काळचक्रीं ॥१॥
करिसील तरि नव्हे काई । राईचा डोंगर पर्वत राई ॥ आपुले करुणेची खाई । करीं वो आई मजवरी ॥२॥
मागील काळ अज्ञानपणें । सरला स्वभावें त्या गुणें ॥ नेणें आयुष्य झालें उणें । पुढील पेणें अंतरलें ॥३॥
आतां मज वाटतसे भय । दिवसेंदिवस चालत जाय ॥ येथें म्यां येउनि केलें काय । नाहीं तुझे पाय आठविले ॥४॥
करुनि अपराध क्षमा । होतील केले पुरुषोत्तमा ॥ आपुले नामीं घ्यावा प्रेमा । सोडवीं भ्रमापासुनियां ॥५॥
हृदय वसो तुमच्या गुणीं । ठाव हा पायांपें चरणीं ॥ करुं हा रस सेवन वाणी । फिटे तों धणी तुका ह्मणे ॥६॥

१०.

जेणें हा जीव दिला दान । तयाचें करीन चिंतन ॥ जगजीवन नारायण । गाईन गुण तयाचे ॥१॥
जो या उभा भीवरेच्या तिरीं । कट धरुनियां करीं ॥ पाउलें सम चि साजिरीं । अंतरीं धरोनि राहेन ॥२॥
जो या असुरांचा काळ । भक्तजनप्रतिपाळ ॥ खेळे हीं लाघवें सकळ । तयाच्या भाळ पायांवरी ॥३॥
जो या गोपाळांच्या मेळीं । खेळु खेळे वनमाळी ॥ रसातळा नेला बळी । राहे पाताळीं स्वामी माझा ॥४॥
जो हा लावण्यपुतळा । जयाचे अंगीं सकळ कळा ॥ जयाचे गळां वैजयंतीमाळा । तया वेळोवेळां दंडवत ॥५॥
जयाचें नाम पाप नासी लक्ष्मी ऐसी जयाची दासी ॥ तो हा तेज:पुंजरासी । सर्वभावें त्यांसी तुका शरण ॥६॥

११.

काय मी उद्धार पावेन । काय कृपा करील नारायण ॥ ऐसें तुह्मी सांगा संतजन । करा समाधान चित्त माझें ॥१॥
काय हें खंडईल कर्म । पारुषतील धर्माधर्म ॥ कासयानें तें कळे वर्म । ह्मणउनी श्रम वाटतसे ॥२॥
काय हो स्थिर राहेल बुद्धी । कांहीं अरिष्ट न येल मधीं ॥ धरिली जाईल ते शुद्धी । शेवट कधीं तो मज न कळे ॥३॥
काय ऐसें पुण्य होईल गांठीं । घालीन पायीं देवाचे मिठी ॥ मज तो कुरवाळील जगजेठी । दाटइन कंठीं सद्गदित ॥४॥
काय हे निवतील डोळे । सुख तें देखोनि सोहळे ॥ संचित कैसें तें न कळे । होतील डोहळे वासनेसी ॥५॥
ऐसी चिंता करीं सदा सर्वकाळ । रात्रिदिवस हे चि तळमळ । तुका ह्मणे नाहीं आपुलें बळ । जेणें फळ पावें निश्चयेंसी ॥६॥