भूवैकुण्ठ

 

॥ श्रीगुरूदेवाय नम: ॥

 

सर्व जनांचें समाधान । याहूनि स्वर्ग नाही महान । नांदती द्वेष-मत्सराविण । बंधुभावें सर्व जेथे ॥१॥ 

 

गरीब-श्रीमंत कोणी नाही । नाही दारिद्रय रोगराई । उंचनीच कामें सर्वहि । करिती लोक प्रेमभरें ॥२॥ 

 

पक्ष नाही पंथ नाही । जातिभेद विरोध कांही । एका कुटुंबापरी राही । गांव आपुलें आनंदें ॥३॥ 

 

ऐसें व्हावें कोठेतरी । त्यासीच आम्ही म्हणतों वैकुंठपुरी । जेथे नाही भावनाच दुसरी । परकेपणाची ॥४॥ 

 

ग्रंथीं स्वर्ग-वैकुंठ-वर्णन । वाचतां तल्लीन होतें मन । त्यांत वर्णिले हेचि गुण । ते कां आपण न घ्यावे ? ॥५॥ 

 

सत्य युगाची ऐकावी कथा । परि आपुली न सोडावी प्रथा । याने समाजाच्या व्यथा । चुकतील कैशा ? ॥६॥ 

 

वैकुंठींचा प्रेमानंद । सत्ययुगाचा समतावाद । आपुल्या गांवीं करावा सिध्द । हेंचि कर्तव्य सर्वांचें ॥७॥ 

 

देवाने जगीं अवतार घ्यावा । ऐसें कां वाटतें जीवा ? त्रास अन्याय अनाचार नसावा । कोठेहि लोकीं ॥८॥ 

 

जरि हें आपणांसि आवडे । तरि आपणचि व्हावें कराया पुढे । न करितांचि देवानांवें ओरडे । तें सर्व वाया ॥९॥ 

 

सर्वचि भगवंताचे सखे । देवाचिया न्यायाने सारखे । मग 

व्यवहारींच पारखे । कां ठेवावे ? ॥१०॥ 

 

देवाचा न्याय जगीं आणावा । तरीच मिटे दु:ख-गवगवा । यासि टाळील तो जाणावा । भक्त कैसा ? ॥११॥ 

 

जें एकास तेंचि सकळांस । हेंचि सत्य जीवनाचें रहस्य । सर्वांच्या सुखीं दु:खीं समरस । भावना राहती सकळांच्या ॥१२॥ 

 

उणा-अधिक गुणापाशी । नको जाति वा धनापाशी । अधिकार समानचि सर्वांसि । जीवनाचा ॥१३॥ 

 

सर्वांनी करावें शक्तिभर काम । अधिकारपरत्वें उपक्रम । सर्वांसि मिळावें सौख्य सम । गरजांप्रमा

णे जरूर त्या ॥१४॥ 

 

ऐसीच सर्वांची योजना करावी । पूर्ण वर्ष चिंताचि नसावी । अन्नवस्त्र धंद्यांची बरवी । योजना व्हावी सर्वांमिळोनि ॥१५॥ 

 

वर्षाचें बजेट ठरवावें । माणसीं लागेल तें योजावें । अन्नवस्त्र अलंकार बरवे । सर्वांलागी घरदार ॥१६॥ 

 

वेगळा नफा वेगळी संपत्ति । वेगळें वैभव वेगळी महती । वेगळे चोचले कोणाप्रति । उरोंचि न द्यावे ॥१७॥ 

 

एकचि वस्त्र एकचि अलंकार । एकचि आदर एकचि शृंगार । एकचि भोजन एकचि अधिकार । आपुलाल्या कामाचा ॥१८॥ 

 

सर्वांना सारखाच सणवार । सर्वांचे एकचि मेजवानी-प्रकार । एरव्ही न मिळो खानपान इतर । भिन्न कोणा ॥१९॥ 

 

सणावारीं कोणी वारला । तरि गोडधड नसावें गांवाला । तो दिवस सोडोनि पाहिजे नेमला । दुजा सर्वांनी ॥२०॥ 

 

सर्वांची उठण्याची एक वेळा । घरकाम करण्या हुरूप आगळा । सफाई, ध्यान, प्रार्थना सगळा । कार्यक्रम सामुदायिक ॥२१॥ 

 

सर्वांस ठेवावें सारखें । राहणी, खाणें, कपडे नेटके । सर्वांच्या मुलांस शिक्षण निकें । योग्यता-भेद बघोनि ॥२२॥ 

 

शिक्षणाची एकचि शाळा । राहणीचा एकचि सोहळा । प्रेमाचा सर्वभावें लळा । जेथे तेथे सर्वांशी ॥२३॥ 

 

समान व्यवस्था आरोग्याची । सारखीच उन्नति स्त्री-पुरुषांची । एकाची ती सर्वचि गांवाची । जबाबदारी ॥२४॥ 

 

जैसे, कोणी येती पाहुणे । ते त्या आदर्श गांवाचेचि म्हणे । वाटून द्यावेत आपुलाले कोणें । ऐसेंहि होतें ॥२५॥ 

 

परि त्यासि आहे मर्यादा । तेवढाचि नसावा धंदा । पाहुण्याची वेळ, सीमा सर्वदा । निश्चितचि असावी ॥२६॥ 

 

एरव्ही करावा पत्रव्यवहार । जेव्हा नसेल काम जरूर । दिवस घालवूं नयेत भराभर । पाहुणेबाजींतचि ॥२७॥ 

 

तैसेचि लग्नादि उत्सव । त्यांसि झटावें गांवाने सर्व । परंतु नेहमीच धावाधाव । न व्हावी तीहि ॥२८॥ 

 

गांवच्या मुलामुलीचें लग्न । सामुदायिक पध्दतिच प्रमाण । तेथे तिथि-मुहूर्ताचें कारण । कांहीच नाही ॥२९॥ 

 

असोत लग्नें दहा-पन्नास । गांवचीं शंभरहि त्या वर्षास । एकाच वेळीं सावकाश । उरकवावीं एके जागीं ॥३०॥ 

 

गांवीं असावें विवाहस्थान । भांडीकुंडीं बिछायत पूर्ण । सर्वांसाठी ठेवावी जमवोन । गांवातर्फे ॥३१॥ 

 

पवित्र विशाल सुंदर स्थान । जेथे प्रसन्न राही मन । सर्व वरांनी एकचि ठिकाण । पसंत करावें लग्नासि ॥३२॥ 

 

प्रसन्न वेळ आणि सज्जन । तोचि मुहूर्त सुखसंपन्न । प्रसन्न हवापाणी पाहोन । कार्य करावें सर्वांनी ॥३३॥ 

 

गांवचे सर्व जमोनि मित्र । सहकार्य अर्पावें सर्वत्र । बसवोन वधुवरांना एकत्र । करावें लग्नकार्य ॥३४॥ 

 

लग्नादिकासाठी कोणा । उडवूं न द्यावें गांवच्या धना । कराव्या ग्रामोध्दार-योजना । सर्व मिळोनि ॥३५॥ 

 

सर्वांनी आपलें सर्वस्व द्यावें । आदर्ह्स गांवाचें बनोनि राहावें । कोणींहि वेगळें न व्हावें । ऐसी घ्यावी दक्षता ॥३६॥ 

 

जरी सर्वांनी संसारी असावें । तरी संततिनियमन सांभाळावें । तीन पुत्रांवरि पुत्र व्हावे । ऐसें इच्छूं नये कोणी ॥३७॥ 

 

पुत्र तान्हपणीं वाढला । दुसर्‍या दूधावरि लागला । की आईपासोनि सोडविला । पाहिजेचि तो ॥३८॥ 

 

गांवाने करावें शिशुसंगोपन । म्हातार्‍या प्रेमळ बायांकडोन । जयांचेनि काम भिन्न । होत नाही कष्टाचें ॥३९॥ 

 

संपत्ति आणि संतति । सगळी गांवाची ठेव निश्चिती । वाढवोनि साधावी उन्नति । योग्य मार्गे गांवाची ॥४०॥ 

 

आपुल्या गांवाचें सुखदु:ख । सकळांसीच कळावें नि:शंक । येतां परस्परांची हांक । धावोनि जावें जिव्हाळयाने ॥४१॥ 

 

ज्याची कोणास जरूर पडे । त्यास त्याने बोलवावें निर्भिडें । कोणीहि घेऊं नयेत आढेवेढे । आपुले अडथळे सांगोनि ॥४२॥ 

 

कामाचें महत्त्व पाहोनि । हांकेस त्वरित जावें धावोनि । तोहि येईल तैसाचि समजोनि । कामास माझ्या ॥४३॥ 

 

जैसें आपण कोणाचें करावें । तैसेंचि आपुल्या वाटयास यावें । ऐसेंचि आहे स्वरूप बरवें । सहकार्याचें मानवांच्या ॥४४॥ 

 

म्हणोनि संकटीं धावोनि जावें । सर्वांनी कष्ट वाटूनि घ्यावे । जेणेंकरूनि सर्वांस वाटावें । कुटुंब माझें विश्वव्यापी ॥४५॥ 

 

जीव जगीं जन्मासि आला । ऐसेंचि सहकार्य द्यावयाला । अज्ञानी प्राणी सेवेसि मुकला । त्यास करावें सावधान ॥४६॥ 

 

कोणास नाही उद्योगधंदा । कोण लागला भलतिया छंदा । पाहावी निरीक्षोनि आपदा । दूर कराया गांवाची ॥४७॥ 

 

कोण कोणाशीं वितंडतो । कोण कोणाला छळीत बसतो । कोण स्वार्थासाठी दंडतो । पाहणें काम आमुचें ॥४८॥ 

 

व्यसनाधीन कोण राहे । कोण जुगारीं बसलाहे । चिंतातुर कोण कां आहे । पाहणें काम आमुचें ॥४९॥ 

 

कोणी स्त्रियांना जाच करिती । कोणी आईबापा कष्ट देती । कोणी मुलीच न पाठविती । कोणी नेती पळवोनि ॥५०॥ 

 

हे सर्व दोष सारावया । जबाबदार आम्हीच तया । गांवचे रहिवासी म्हणोनिया । काळजी असो आम्हांसि ॥५१॥ 

 

आमुचें करणें आमुचें नव्हे । त्या जामीन सर्व गांव आहे । हें समजोनि करावें होय-नोहे । सर्व कांही सर्वांनी ॥५२॥ 

 

आम्ही गांवीं दारू प्यालों । म्हणजे ’ दारूडे लोक ’ झालों । तेणें ’ दारूबाज गांव ’ नांव चालो । ऐसें होतें ॥५३॥ 

 

मग सांगा सर्व दारूबाज । होतां कैसें चालेल राज्य ? म्हणोनि व्यसनादिकांचें बीज । येऊं न द्यावें शिवेआंत ॥५४॥ 

 

कोणी गांवीं तमाशा करी । मनोरंजनाचा प्रचार विषारी । तेणें मुलें नाचती दारोदारीं । नाचे जैसे ॥५५॥ 

 

नृत्यकलेच्या नांवाखाली । विषयांध भावना पसरली । ऐसी नको सुधारणा-भुली । आमुच्या गांवीं ॥५६॥ 

 

ही कला नव्हे, विडंबन । पैसे लुटायाचें स्थान । ऐसें नाटक, पथक, गायन । असों न द्यावें ॥५७॥ 

 

असेल ज्यांत जनहित । त्यासीच राहावें सहमत । वाढूं न द्यावा वाईट पंथ । कोणताहि गांवीं ॥५८॥ 

 

उत्तम कार्यासि जे निघाले । रामधून भजन कलापथक चाले । व्यायाम खेळ मनोरंजन भलें । सर्वकांही ॥५९॥ 

 

कोठेचि नाही कुटिलता । तमाशे-दंडारींची हीनता । विचारल्याविण पुढारी येतां । भय वाटावें तयासि ॥६०॥ 

 

परका कार्यक्रमासि घुसे । विचारल्याविण मुख्यासि सहसें । कधीहि घडणार नाही ऐसें । गांवीं आमुच्या ॥६१॥ 

 

गांवाच्या बुध्दीची उच्च पातळी । लोकां कळावें तत्त्वें सगळीं । भाषणें चालावीं  वेळोवेळीं । ग्रामोन्नतीचीं यासाठी ॥६२॥ 

 

आपण कोणी भिन्न आहों । ऐसी स्वप्नींहि भावना न येवो । यासाठी ज्ञानपाठ जागता राहो । गांवीं आमुच्या ॥६३॥ 

 

आमुच्या गांवीं प्रार्थना-मंदिर । जेथे सर्व धर्मांचा आदर । विश्वांतील जे असतील थोर । ते आम्हांसि देवतुल्य ॥६४॥ 

 

त्याच मंदिरीं थोरांची जयंति । उत्सव आणि संत-पुण्यतिथि । जागती राहे सामुदायिक वृत्ति । बौध्दिक-बळें ॥६५॥ 

 

साधुदेवतांची जयंति । पुण्यतिथि आदि उत्सव किती । इच्छा असेल ती सत्कृति । करावी गांवीं ॥६६॥ 

 

पण सर्वांचें असावें मत पवित्र । गांवाने होऊनि एकत्र । सामुदायिकचि सर्वत्र । उत्सव करावे ॥६७॥ 

 

गांवचा उत्सव तो सर्वांचा । त्यांत हर्ष अति आदर्शाचा । तेथे आपापल्या मनाचा । तोल नसावा विपरीत ॥६८॥ 

 

नाहीतरि वाढे सांप्रदायिकता । जातीयता, व्यक्तिनिष्ठता । तेणें गांवाचे तुकडे होतां । वेळ न लागे ॥६९॥ 

 

म्हणोनि भेदचि नको कांही । सर्वांमनीं उत्साह राही । एक कुटुंब ऐसें सर्वहि । ग्राम आमुचें प्रेमळ ॥७०॥ 

 

आपुलें प्रेमचि अमोल संपत । आपुले श्रमचि महान दौलत । आपुलें सहकार्यचि खरी इज्जत । समजावोनि द्यावें सर्वांसि ॥७१॥ 

 

गांवीं तेंचि सर्वांनी करावें । कीर्तिस्फूर्तीने गांव भरावें । घराघरांत शांतिसुख पावे । जनता जेणें ॥७२॥ 

 

कोणी एक मागे पडला । त्यास दुसर्‍याने सांभाळिला । ऐसें करितांच गांव झाला । सर्व गुणीं संपन्न तो ॥७३॥ 

 

गांवांत नाही झगडा तंटा । कोणी नाही बोलणार उफराटा । सरळ सालस स्वभाव चोखटा । प्राणियांचा दिसावा ॥७४॥ 

 

जरी मत भिन्न झालें । तरी पाहिजे गांवांतचि मिटविलें । आपुल्या गांवाविण नाही उरलें । कोर्टकचेरी-काम कोठे ॥७५॥ 

 

गांवचा झगडा गांवींच मिटे । निवडणुकीचें काम नव्हे खोटें । लंदफंद गांवांत नाही कोठे । ऐसें ग्राम सुंदर हें ॥७६॥ 

 

ऐसें सांगाया वाटावा अभिमान । तेंचि खरें गांवाचें भूषण । गांवांतील सर्व लोक सज्जन । परस्परांवरि अति मोह ॥७७॥ 

 

यांत कोणी उनाड दिसला । त्यासि उपदेश द्यावा चांगला । एवढें करोनि नाही वागला । तरि तो झाला बहिरंग ॥७८॥ 

 

ज्याने गांवांत धिंगाणा घातला । तो गांव-घातकीच ठरला । त्यास पाहिजे सरळ केला । शांति-प्रयत्न करोनि ॥७९॥ 

 

मग सर्वांनी मिळोनि ठरवावें । याचें पुढे काय करावें । निरुपाय होतां पाठवावें । निर्णय करोनि परगांवीं ॥८०॥ 

 

मग त्यास न मिळे सामान । अथवा त्याचें असलेलें धन । त्याने पळावें जीव घेवोन । आपुला कोठे ॥८१॥ 

 

ऐसें बळकटपण जंव नाही । तंव आदर्श गांव तमाशाच राही । त्यांत स्थिरताच येणार नाही । कांही केल्या ॥८२॥ 

 

यावरि श्रोता प्रश्न करी । गांवांत अडचणी नानापरी । सर्व लोक जनोनि कोठवरि । सोडवतील सर्वचि त्या ? ॥८३॥ 

 

सर्वचि पाहती कारभार । तरि केव्हा करावें काम इतर ? याने ग्रामजीवन स्थिर । होईल कैसें सांगाना ? ॥८४॥ 

 

ऐका याचें समाधान । करावी एक समिति निर्माण । सर्वांनी आपले प्रतिनिधि म्हणून । नेमावे कांही कारभारी ॥८५॥ 

 

ज्यांनी आपुलें सर्वस्व द्यावें । तेचि समितीचे घटक बरवे । तनमनधन समर्पावें । ग्रामासाठी जयांनी ॥८६॥ 

 

त्या सर्वांना सभासद करावें । त्यांतून पांचजण निवडावे । सर्वांनीं प्रांजळ मनें पाहावे । इमानदार न्यायनिष्ठ ॥८७॥ 

 

सर्वांचें मालधन एक करावें । सभासदांचें मोजमाप घ्यावें । मग सर्वांचेंचि जीवन बनवावें । एकसारिखें ॥८८॥ 

 

सर्वांना भरपूर कामें द्यावीं । उत्पन्नाची व्यवस्था लावावी । सर्व व्यवहार-उपाधि पाहावी । त्याच पंचांनी ॥८९॥ 

 

सर्वांनी आपापलें काम करावें । विकणें घेणें पंचांनी पाहावें । आणि उद्योगासि सामान पुरवावें । पंचांनीच ॥९०॥ 

 

गांवाकरितां मार्ग जोडावा । गांवाकरितां व्यापार पुढे न्यावा । हरतर्‍हेचा संबंध आणावा । सुखी कराया गांव हें ॥९१॥ 

 

गांवांतून जें द्रव्य जावें । माल, मनुष्यबल, सामान बरवें । तें प्रथम पूर्ण निरीक्षोनि घ्यावें । गांवासाठी पंचांनी ॥९२॥ 

 

सर्वचि योजना पंचांवरती । कोणाचेंचि नाही इतराहातीं । इतर निश्चिंत राहती । कराया प्रगति अधिकाधिक ॥९३॥ 

 

एकदा येथें अनन्य झाले । ते व्यापारचिंतेपासूनि सुटले । नि:स्पृह भगवत्प्रेमी झाले । काम आपुलें करोनि ॥९४॥ 

 

पंच म्हणजे परमेश्वरदूत । सर्वांची चिंता करी निश्चित । याविषयीं कोणाचें दुमत । असूंचि नये ॥९५॥ 

 

तयांनी सर्व काळजी घ्यावी । गांवची जनता सुखी ठेवावी । निर्णय देतांचि ऐकावी । हांक जनतेने पंचांची ॥९६॥ 

 

ग्रामीं जनता असेल मोठी । परि ती पंचापुढे धाकुटी । सदा तत्पर सेवेसाठी । प्राण पणा लावोनि ॥९७॥

 

पंच बोलले तें वेदप्रमाण । हीच गांवधर्माची खूण । यांतचि ग्रामाचें आदर्शपण । आमुच्या मतें ॥९८॥ 

 

आमुचें गांव एक कुटुंब । पंच तयाचा मूळस्तंभ । सर्वांवरि न्यायाचा दाब । हाचि कळस विकासाचा ॥९९॥ 

 

नसतां कोणाचेंहि शासन । न्यायाने वागती सत्ययुगीं जन । त्याचेंचि रूपांतर पंचायतन । लोकशाही लोकतंत्र ॥१००॥ 

 

या योजनेचें एकचि मरण । तेंहि देतों लक्षांत आणोन । पंच म्हणोनि निवडाल गौण । तरि ये धोका जीवनासि ॥१०१॥ 

 

सेवाहीनांची पंचायत । ती गांवास करील पंचाईत । लोकशाही म्हणजे लोकांचें मनोगत । सिंहासनीं चढावें ॥१०२॥ 

 

लोकशाही म्हणजे लोकांचें हित । लोकांकडूनि व्हावें हातोहात । सर्व मालक म्हणोनि सत्य । जबाबदारी ओळखावी ॥१०३॥ 

 

तीच म्हणावी लोकाशाही । जेथे कोणी कामचुकार नाही । सेवातत्पर सर्व उत्साही । न्यायी जन ॥१०४॥ 

 

लोकशाहींत जो सत्ताधारी । तो मालक नव्हेचि निर्धारी । लोकसेवेचा कारभारी । जबाबदारी हे त्याची ॥१०५॥ 

 

सर्व लोक कार्यतत्पर । त्यांहूनि विशेष जो धुरंधर । तोचि ग्रामाधिकारी खरोखर । पंच वा नेता ॥१०६॥ 

 

पंच तो असे आमुच्यांतील । अधिक कामकर्ता आचारशील । ज्यासि संडास-सफाईचेंहि नवल । नसे कांही ॥१०७॥ 

 

अधिक सुरळीत काम करील । नेमाने निष्ठेने राहील । तोचि अधिकारी होईल । या गुणांनी गांवाचा ॥१०८॥ 

 

येथे महत्त्व सदगुणांचें । धाडसाचें, स्वार्थत्यागाचें । तेचि पुढारी होती गांवाचे । जे गांवास देव मानती ॥१०९॥ 

 

ज्याने गांवचि देव मानिला । सेवाकार्याचा मंत्र जपला । त्याचाचि असावा बोलबाला । गांवामाजीं आपुल्या ॥११०॥ 

 

तोचि पंच अतिसात्विक । गांव मानी जगन्नायक । एक सेवाचि महापूज देख । इतर नाही त्यासि भक्ति ॥१११॥ 

 

त्याला नाही दुसरा धर्म । त्याला नाही दुसरें कर्म । एक सेवाचि त्याचा उपक्रम । सर्वकाळ गांवलोकीं ॥११२॥ 

 

त्याचें सर्वस्व आमुच्या करितां । म्हणोनीच तो आमुचा पिता । जेथे जातिधर्मपंथमता । महत्त्व नाही ॥११३॥ 

 

तोचि पंच निवडावा । श्रध्दाविचारें ओळखावा । गटबाजीचा होवो न द्यावा । तमाशा कोठे ॥११४॥ 

 

करावें सकळांच्या हिताचें । तेथे व्यक्तित्वचि नको आमुचें । जो करि सर्वांहूनि हित लोकांचें । तोचि नेता मानावा ॥११५॥ 

 

सज्जनांचें असावें पंचमंडळ । जें गांवा चालवी सर्वकाळ । आपुलें कुटुंबचि गांव सकळ । मानावें त्यांनी ॥११६॥ 

 

परस्परांना घेऊनि चालावें । परस्परांचें हृदय एक व्हावें । कोठे उणें पडतां आपणचि समजावें । उणे असों ॥११७॥ 

 

आपुल्या व्यक्ति-कुटुंबा करितां । न व्हावी गांवाची अव्यवस्था । ऐसी दृष्टि असावी समस्तां । कार्यकर्त्यासि ॥११८॥ 

 

अन्यायें पीडा न होवो कोणास । न व्हावा मुंगीलाहि त्रास । याची जाणीव असावी प्रमुखास । सर्वकाळ ॥११९॥ 

 

सार्वजनिक वस्तु घरीं भोगणें । आप्तजनांसि सवलती देणें । हें टाकूनि करावी चोखपणें । तत्परतेने जनसेवा ॥१२०॥ 

 

आपुला दुराग्रह दूर सारावा । बहुजनांचा मागोवा घ्यावा । शक्यतों कारभार चालावा । एकमताने गांवाचा ॥१२१॥ 

 

पांचामुखीं परमेश्वर । परि नको सत्तेचा अहंकार । नियम पाळतां वाटावें सुखकर । ठरलियावरि ॥१२२॥ 

 

सर्वांनी सर्वांसाठी झटावें । सर्वांच्या हितांत स्वहित पाहावें । थोरांनी याचे धडे दाखवावे । आचरोनि निश्चयाने ॥१२३॥ 

 

यांतचि आहे मोठेपण । ग्रामजीवन होई स्वयंपूर्ण । हीच आहे खरी खूण । आदर्श ग्रामराज्याची ॥१२४॥ 

 

ग्रामराज्यचि रामराज्य । स्वावलंबन हेंचि स्वराज्य । बोलिले महात्मा विश्वपूज्य । विकास त्याचा सुंदर हा ॥१२५॥ 

 

आमचें ग्रामचि एक राज्य । सर्वांचें माहेर अविभाज्य । ऐसे आदर्श होती जे जे । नातें आमुचें त्यांच्याशी ॥१२६॥ 

 

दुसरें गांव शत्रु नोहे । परि आमुचा संबंध कामीं राहे । सहकार्य देती पंच निश्चयें । चांगुलपण वाढवाया ॥१२७॥ 

 

पंचमंडळ निष्ठेने राही । तें तें गांव भूवैकुंठ होई । त्याच्या प्रभावें  पवित्र मही । आपोआप होतसे ॥१२८॥ 

 

ऐसें जंव गांव साधलें । तंव तें प्रांतांत प्रमुख झालें । ऐसे प्रांत प्रभावी ठरले । तरीच तें भूषण देशासि ॥१२९॥ 

 

देश ऐसा उन्नत होय । तोचि विश्वाचा घटक शांतिमय । एरव्ही जो स्वार्थे पुढें घे पाय । घातक होय विश्वासि ॥१३०॥ 

 

म्हणोनि ऐका लक्ष लावून । स्वर्ग कराया जगीं निर्माण । करा कुटुंब समर्पण । सामुदायिक तत्त्वासि ॥१३१॥ 

 

घ्या वाचून, करा तातडी । मग मनन करोनि आवडीं । घाला या आदर्शयोजनेंत उडी । आपुलें सर्वस्व देवोनि ॥१३२॥ 

 

श्रोतेहो ! ऐकिलें काय वचना ? मग वेळ कासयासि पुन्हा ? आजचि तनमनधन समर्पाना । या कार्यासि ॥१३३॥ 

 

यानेच थोरांची इच्छा सफळ । सार्थकीं लागे ज्ञानभक्ति सकळ । मिटेल अंतर्बाह्य तळमळ । तुकडया म्हणे सर्वांची ॥१३४॥ 

 

इतिश्री ग्रामगीता ग्रंथ । गुरु-शास्त्र-स्वानुभव-संमत । आदर्श ग्रामराज्य कथित । एकोणचाळिसावा अध्याय संपूर्ण ॥१३५॥ 

 

॥ सदगुरुनाथ महाराज की जय ॥

*

 

” ही पृथ्वी परमेश्वराची आहे. इथे राहणारे सर्व मानव एक आहेत. प्रत्येक गांव स्वयंपूर्ण व समानतेने सुखी व्हावें हेंच माझ्या स्वप्नांतील रामराज्य ! ” 

 

—राष्ट्रपिता पूज्य महात्मा गांधी