।। पिंगा ।।
निराकाराचा आकार झाला । त्यांतच माझा पिंगा जन्मला । निराकारासी घेऊन आला ॥१॥
माझा पिंगा घालितो धिंगा ॥धृ॥
पिंग्यापासुन शंकर झाला । ढवळ्या नदींवर बसुन आला । माझ्या पिंग्यानें धक्का दिला । माझा ॥२॥
पिंग्यापासुन मच्छ झाला । शंकसुराचा प्राण घेतला । चारी वेद घेउनी आला ॥माझा ॥३॥
पिंग्यापासुन कूर्म झाला । पर्वत पाठीवर घेतला । चौदा रत्नें घेऊन आला ॥माझा ॥४॥
पिंग्यापासुन वराह झाला । हिरण्याक्षाचा प्राण घेतला । पृथ्वी वरती घेऊन आला ॥ माझा ॥५॥
पिंग्यापासुन नरसिंह झाला । हिरण्यकश्यप दैत्य वधिला । प्रह्लाद भक्त रक्षिला ॥ माझा ॥६॥
पिंग्यापासुन वामन झाला । बलीदान मांगु लागला ॥ बळी पाताळीं घातला ॥ माझा ॥७॥
पिंग्यापासुन भार्गव झाले । मातेचें शिर छेदियेलें । अवघे राजे नाहीसे केलें ॥ माझा ॥८॥
पिंग्यापासुन राम झाले । पितृवचन सांभाळिलें । रावण कुंभकर्ण मरिले ॥ माझा ॥९॥
पिंग्यापासुन कृष्ण झाला । कंसाचा प्राण घेतला ॥ गोकुळ सोडुन मथुरेसी आला ॥ माझा ॥१०॥
पिंग्यापासुन बौद्ध झाला । दिलें जगन्नाथ नांव त्याला । भक्तांनी दहींभात चारिला ॥ माझा ॥११॥
ऐसा निराकाराचा पिंगा । त्यांत माझा श्रीरंगा । एका जनार्दनीं पाडुरंग । माझा पिंगा घालितो धिंगा ॥१२॥
।। मी कुठे लपू देवा ।।
कृष्णा कैशी खेळूं लपंडाई । अनंत लोचन तुझे पाही । तेथें लपावें कवणे ठायीं । तुझें देखणे लागलें पाहीं ॥१॥
कान्होबा पाववी आपुल्या खुणा ॥धृ॥
लपुं ममतेच्या पोटीं । जेथेंतेथें तुझीच दृष्टी । तेथें लपायाची काय गोष्टी । तुझे देखणें लागलें पाठीं ॥२॥
लपुं गिरीं कपाटीं कडवसा । जेथें तेथें तुझाचि ठसा । एका जनार्दनी सरिसा । तेणें मोडली खेळायाची आशा ॥३॥
।। हमामा ।।
हमामा पोरा हमामा । घुंबरींवाजे घमामा ॥१॥
हमाम्यांचे नादानी । घुंबरी वाजली रानीं ॥२॥
हमाम्यांची शीतळ शाई । पोरा मेली तुझी आई ॥३॥
काम क्रोध पोरा नाशी । अहंकार तोंड वासी ॥४॥
एका जनार्दनांशीं । पोरा वहिल्या गांवा जाशीं ॥५॥
।। कान्होबा सांभाळी आपुली गोधने ।।
कान्होबा सांभाळी आपुली गोधनें तुझ्या भिडेनें कांहीं न म्हणे ॥१॥
तुं बैसासी कळंबाखाली । वळती देतां आमुचे पाय गेली ॥२॥
तुझीं गोधनें बा अचाट । धांवती देखोनी विषय हिरवट ॥३॥
तूं बैसोनी करिसी काला । आमुच्या शिदोर्या करुनी गोळा ॥४॥
खातोसी दहीं भाताचा गोळा । आम्हाकदे न पहासी उचलोनी डोळा ॥५॥
वेधिलें आमुचे जीवपण । ठकविलें आम्हाकारण ॥६॥
एका जनार्दनीं परमानंद । आम्ही भुललों तुज गोविंदा ॥७॥
।। कान्होबा सांभाळी आपुली गोधने ।।
कान्होबा सांभाळी आपुली गोधनें तुझ्या भिडेनें कांहीं न म्हणे ॥१॥
तुं बैसासी कळंबाखाली । वळती देतां आमुचे पाय गेली ॥२॥
तुझीं गोधनें बा अचाट । धांवती देखोनी विषय हिरवट ॥३॥
तूं बैसोनी करिसी काला । आमुच्या शिदोर्या करुनी गोळा ॥४॥
खातोसी दहीं भाताचा गोळा । आम्हाकदे न पहासी उचलोनी डोळा ॥५॥
वेधिलें आमुचे जीवपण । ठकविलें आम्हाकारण ॥६॥
एका जनार्दनीं परमानंद । आम्ही भुललों तुज गोविंदा ॥७॥
गोपाळ म्हणती कान्हा । सांभाळीं आपुल्या गोधना । पळतां सैराट धांवती राना । गेल्या ठेल्या त्या तुम्हीं जाणां ॥१॥
कान्होबा पुरे पुरे तुझी गडी । आम्हा गाईनें केली ओढाओढी ॥धृ॥
तूं बैससी टेकावरी । आम्हीं श्रमतों वेरझारीं । ऐसें कैसें तुझें मुरारी । आपुलीं गोधनें जतन करीं ॥२॥
तुझ्या न लगती आम्हां गाई । तुझी संगती पुरे भाई । जरी कोपेल तुझी आई । तरी करील आमचें काई रे ॥३॥
तुझी गोधनें सैराटें । दाहीं पळतां दाही वाटे । वळितां कष्ट होताती मोठे । ठेचा लागुनी फुटली । बोटें ॥४॥
पैल श्रवणीं पाहे गाये । ते साद होये तिकडे जाये । उभी क्षणभरीं न राहे । वळितां जाती आमुचे पाय ॥५॥
पैल सावळीं डोळे सुटी । देखोनि धांवे हिरवटी । वळीतां धाप न साहे पोटीं । ती तु सांभाळी जगजेठी ॥६॥
पैले हुंगी कैसा सुजाण । स्वाद घे परी न खाये तृण । इसी हिंडवया थोडकें रान । वळीतां जाती आमुचे प्राण ॥७॥
पैल चोरटी रसाळ रंगी । कळप सांडोनी वाढे वेगीं । वळितां न वळे ती आम्हालांगीं । तुझी संगत नको वेंगीं ॥८॥
पैल सर्वांग सुकुमार मोठी । चहूंकडे ती धांवत खोटीं । मऊ रान देखोनियां अंग लोटी । तिसी वळितं जालों हिंपुटी ॥९॥
पैल लोभिष्ट हुंबरे कैशी । उगा न राहे हुंबरे द्वेषी । वळीतसं न वळे ती आम्हांसी । ती तु सांभाळी हृषीकेशी ॥१०॥
पैल हाताळ वोढाळ येकी । तेणे पाते गुड हाकी । ऐशी खट्याळ नाहीं आणिका । वळितां वळित्या घेती निकी ॥११॥
पैल पाय करिती भारी । उभी न राहे क्षणभरीं । वळतां शिणलों बहु मुरारी । तें तुं आपुलें जतन करीं ॥१२॥
पैल पोटफुगी खादाड । कैशी खाउनी हागे बाड । धुतां कधींच नव्हे धड । तुझीं गोधने न लगती गोड ॥१३॥
पैल मुतरीं मुंजी लांडी । कैशी सांचलीं घेत होडी । धांवे जेथें गोड लागे तोंडीं । वळतां पडती आमुची मुरकुंडी ॥१४॥
पैल मनमोहन सुंदर । कोणें काळी नव्हें स्थिर । इसी हिंदावया थोर वावर । हांव धरुनी धावती फार ॥१५॥
ऐसी गोधनें आमुच्या माथां । घालूं पहातोसी अनंता । एका जनार्दनीं विनवितं कृपा आली आलिंगी निजभक्ता ॥१६॥
।। एकाच अभंगात कृष्ण चरित्र।।
गोकुंळींचा कान्हा अवतरला तान्हा । प्रथम पूतना शोषियेली ॥१॥
जन्मला वोखट घालुं आला वीट । पिढें महाबळभट पिटविला ॥२॥
वारा वाजे थोर सुटला आवर्तु । कृष्णें तृणावर्तु मर्दियेला ॥३॥
पाय होनोनिया मोडिला शकटु । कृष्ण अलगटु देवकीचा ॥४॥
मृतिका खादली वरितां पै देख । उदरीं तिन्हीं लोक दाखविलें ॥५॥
दहीं दुध चोरी आली बा मुरारी । माया दावें वरी बांधितसे ॥६॥
नऊ लक्ष गोप न पुरती उदरा । माया दामोदरा बांधितसे ॥७॥
दावा दामोदरु बांधिला मायेनें विमलार्जुन दोन्ही उद्धरिलें ॥८॥
वत्साचोनि रुपें आला पै असुर । झाडीं वत्सासुर झाडियेला ॥९॥
ध्यानस्थाचें परी बैसलासे तीरीं । बका दोन्हीं चिरी केल्या कृष्णें ॥१०॥
चेंडु वाचे मिसें नाथिला काळिया । फणीरंगी कान्हया नृत्य करी ॥११॥
इंद्रा मान हरी गोवर्धन करीं । धरोनि श्रीहरी व्रज राखे ॥१२॥
ताडाफळासाठीं धेनुक उठिला । कृष्णें निवटिला क्षणमात्रें ॥१३॥
वणवा गिळिला राखिलें गोपाळ । संतोषे सकळ नाचताती ॥१४॥
गोपाळ वासुरें अघासुर गिळी । कृष्णें दोन्हीं केली पहिल्या ऐसी ॥१५॥
वत्स वत्सपाळ नेले सत्य लोकां । अवघीं कृष्ण देखा होऊनि ठेला ॥१६॥
वळितं गोधनें गोपाळांशी खेळे । पाहतां निवतीं डोळे गोपिकांचे ॥१७॥
शरदऋतु शोभा शोभली रजनी । कृष्ण वृंदावनीं वेणु वाहे ॥१८॥
वेणुनादध्वनी वेधिल्या कामिनी । कृष्णादीपें हरिणी दीपियेल्या ॥१९॥
गोपीप्रती गोपी कृष्ण एक एकु । सहस्त्रघटीं अर्कू नसोनि दिसे ॥२०॥
वेणुनाद ध्वनि वेधिल्या गोपिका । रंगी त्या मायिका नाचविय्ल्या ॥२१॥
अरिष्टा अरिष्ट झाला कृष्णनाथु । केशिया आघातु केला तेणें ॥२२॥
गोकुळीं दैत्यासी केला आडदरा । थोर कंसासुर धाक पडे ॥२३॥
गोकुळा अक्रुर पाठविला रांगे । म्हणे आणी वेगें रामकृष्णा ॥२४॥
भाग्य भाव माझा कंसाचिया काजा । वैकुंठीचा राजा देखेन आजीं ॥२५॥
गाईचे रे खुर विष्णुपदांकित । पृथ्वी शोभत अक्रुर देखे ॥२६॥
ध्वजवज्राकुम्श कुंकुमांकित पदें । अक्रुर आनंदें डोलतसे ॥२७॥
तृणतरुवरां घाली लोटांगण । पुढती कृष्णचरण कैं देखेन ॥२८॥
पावला गोकूळां तंव वैकुंठ थोकडें । व्रज तेणें पांडे कृष्णमुखें ॥२९॥
देखोनियां कृष्ण विसरलां आपणां । आक्रुर श्रीकृष्ण चरणीं लोळे ॥३०॥
जाणोनि त्याचा भावो वेगीं निघे देवो । चला मथुरा पाहों आजीं आम्हीं ॥३१॥
व्रजीच्या अंगना करिताती रुदना । मागुता कैं कान्हा देखो आतां ॥३२॥
रथारुढ हरी पाहाती नरनारी । यमुना परतीरीं उतरले ॥३३॥
मारुनी रजक घेतलीं लुगडीं । गोपाळ आवडीं श्रृंगारिले ॥३४॥
पाटाउ परिकर नेसले पितांबर । कासे मनोहर नाना मेचु ॥३५॥
अक्रुरें जाउनी कंसा जाणविलें । मथुरेसी आले रामकृष्ण ॥३६॥
ऐसें ऐकोनि कंस दचकला मनीं । सर्व रुप नयनीं कृष्ण देखे ॥३७॥
चंदन कचोळी भेटली कुब्जा । वैकुंठीचा राज चर्चियेला ॥३८॥
कुब्जा म्हणे हरी चला माझे घरीं । सुमनेंही वरी श्रुंगारिली ॥३९॥
हातीं धरोनी बरी ते केली साजिरी । कंस भेटीवरी येईन घरां ॥४०॥
माळीयें सुमनें श्रृंगारिला हरी । वैकुंठ पायरीं केली तया ॥४१॥
मुक्त मुमुक्ष विषयीं हे लोक । पाहाती कौतुक कृष्णलीला ॥४२॥
मथुरे चोहाटाचा चालिला राजवाटा । टाकिला दारवंटा धनुर्याग ॥४३॥
तेथें अतिबळें कुवलया उन्मत्त । पेली महावुत कृष्णावरी ॥४४॥
त्यासी हाणोनिया लात उपडिलें दोन्हीं दांत । घायें महावत मुक्त केलें ॥४५॥
यागीचें कादडें केलें दुखंड । बळी ते प्रचंड रामकृष्ण ॥४६॥
घेऊनि गजदंत पावले त्वरित । मारिले अमित वीर कृष्णें ॥४७॥
न धरत पैं वेगीं आला मल्लरंगीं । कंस तो तवकेकें चाकाटला ॥४८॥
माल मल्लखडा करीतसे रगडा । कृष्ण तो निधडा एकपणें ॥४९॥
मुष्टीकचाणुर घायें केला घातु । कोपला अंनतु कंस पाहें ॥५०॥
चाणुर मुष्टिक हातें निवटिलें । दैत्य धुमसिलें अनुक्रमें ॥५१॥
रणरगडा अशुद्धचा सडा । कृष्ण कंसा कडा उठावला ॥५२॥
न लगतां घायें धाकें सांडी देहो । मथुरे केला रावो उग्रसेन ॥५३॥
सोडिलीं पितरें तोडिलें बंधनें । एका जनार्दने मुक्त केली ॥५४॥
2. जो साक्षात परब्रह्मा । करुं निघाला चोरीकर्म । धरुनी बाळलीला संभ्रम । आवडी परम नवनीताची ॥१॥ सवें नवलक्ष संवगडे । पशुपाल वेडे बागडे । सुदामा बोले बोबडें । ते आवडे गोविंदा ॥२॥ थोगला अत्यंत वांकुडा । जो निजाचा निजगडा । कृष्ण गुज सांगे त्या पुढां । होई गाढा चोरीकार्मा ॥३॥ घ्या रे सामुग्री चोखट । खेडे सराटे निकट । माजीं बांधारे बळकटा । शब्द कांहीं करुं नका ॥४॥ वस्त्र गाळिव मृत्तिका । घेउनी प्रवेशतं शंकु नका । सकळ गृहींचा आवांका । मज ठाउक समाचार ॥५॥ गोपाळ म्हणती चक्रपाणी । चोरीकर्म ऐकिलें श्रवणीं । परी खडे सराटे मृतिका घेउनी । न देखो कोणीही रिगाले ॥६॥ कृष्ण म्हणे एका निवाडे । रचिताती पत्रांचे उतरंडे । पाहतां न दिसती दृष्टीपुढे । जैं अंधार पडे रजनीचा ॥७॥ भीतरी प्रवेशोनी एकीकडे । सव्य अपसव्य टाकावे खडे । पात्रीं नाद उमटती धडाडे । जाउनी रोकडे आणावे ॥८॥ शिंकीं लांबविलीं अंतराळीं । काठी टोंचुनी पाडावी दुळी । धार लागेल मोकळी । मिळोनि सकळीं प्राशन करा ॥९॥ साचल एकतील गौळणी । कवाडें धरतील धांवोनी । सराटे पसरा आंगणीं । पायीं चुंबकोनी गुंतती ॥१०॥ तेहि चुकवोनि येती अबला । तरी मृत्तिका घाला त्यांचे डोळां । नेत्र चोळतील तंव तुम्हीं पळा । नवलकळा सांगितली ॥११॥ हांसें आलें कृष्णातरीं । मग प्रवेशलें घरोघरीं । कवाडें उघडोनि भीतरीं । अंतरीं प्रवेशलें ॥१२॥ हळुं हळूं ठेविती पाउलें । तंव गर्जती वांकीया वाळे । जन ऐकतील म्हणोनि गोपाळें । कर्णीं अंगोळी घातलीं ॥१३॥ कृष्ण नायके तंव जग बधीर । कृष्ण न देखे तंव अंध जगत्रय । कृष्ण न चाले तंव पांगुळ सर्वत्र । चालक सर्व श्रीकृष्ण ॥१४॥ सांचलें दहींपात्रें काढिती । थिजलें घृत करीं घेती । कांही भक्षिती कांही खाती । तोंडा मखिती निजल्यांच्या ॥१५॥ एकापुढें एक धांवती । एक एकाचें लोणी हिरोनी घेती । एक एकातें झोंबती । वाटा मागती चिमटोनी ॥१६॥ देखोनी नवनीताची भांडीं । पेंदा नाचे दुपांडी । उगा पोरा म्हणोनी धरी शेंडी । गोळा तोंडी लाविला ॥१७॥ शिकें उंच न पावे कर । काठी टोचोनी पाडिलें छिद्र । कृष्ण निजमुखीं लावी धार । देखोनी गोपाळ गजबजिलें ॥१८॥ गोपाळ म्हणती कृष्णासी । जाई बा सकळ दुधतुपेंसी । येरु म्हणे लागा रे कोपराशी । घ्या रे सावकाशी दोहींकडे ॥१९॥ तंव वाकुंड्यानें केली टवाळी । टांचें तुडवोनि पोरें उठविलीं । ती मातेसी बोभाईली ॥ तंववत्से सोडिलीं वडजानें ॥२०॥ वत्सें करिती स्तनपान । बाळकें करिती रुदन । गोपी उठल्या गजबजोन । तंव नवनीतें वदन माखलें ॥२१॥ वृद्धा सांडोनि शेजेसी । उठतां देखिलें सुनेसी । सासु देखतां तोंड पुसीं । येउनी केशी धरियेली ॥२२॥ तुंचि भक्षिणी नवनीत । आणि दुसर्याचें नांव सांगत । ऐशा सासु सुना भांडत । आपण तेथोनि निघाले ॥२३॥ मग पळाले सकळ । दुजे गृहीं प्रवेशलें गोपाळ । गौळणी निद्रें व्यापिल्या सकळ । टवाळी नवल मांडियेली ॥२४॥ शिंकी लांबविलीं दुरीं । यत्न करिती परी न येती करीं । मग वेंघोनी एक एकाच्या खांद्यावरी । उतरती दहींपात्रें ॥२५॥ उतरंडी दुरी लाविल्या न कळती । सव्य अपसव्य खडे टाकिती । पात्रीं लागतां नाद उठती । तेंचि घेउनि येती हरिपाशीं ॥२६॥ सुखसेजे गोपी बाळी । निद्रिस्त देखोनि अंबरें फेडिलीं । तरुण देखोनी मुली । टवाळी थोर मांडिली ॥२७॥ तंव गजबजोनी सुंदरा । एके करें सांवरी चिरा । जाउनी धरी मधलीया द्वारां । सकळ चोरां कोंडिलें ॥२८॥ तंव पुढें देखोनी वनमाळी । म्हणे भला रे सांपडलासी ये वेळा । तंव धरुं वेल्हाळी । नयनीं गुरळीं घातली ॥२९॥ नेत्र चोळी व्रजकामिनी । आपण तिचा हात धरुनी । गोपाळातें खूनवोनी । सकळ तेथोनी पळाले ॥३०॥ येरी धावें पाठोपाठे । तंव पायीं चुबकले सराटे । वाम करी धरुनि बोटें । बैसे गुतोंनी धरणीवरी ॥३१॥ तंव दुसरी धांवली गोपिका । तिच्या नयनीं घातली मृत्तिका । नेत्र चोळीत अधोमुखा । देखोनि यदुनायक हांसतसे ॥३२॥ मग चोरीकर्म सोडिनी । सकळ प्रवेशले सदनीं । प्रातःकाळ झालिया गौळनी । गार्हाणीं सांगों आलिया ॥३३॥ यशोदे म्हणती सकळां । तुझिया पुत्राची नवलकळा । कानी न ऐकीली न देखों डोळां । सुना सकळीं विटंबिल्या ॥३४॥ एक मह्णती यशोदेम सुंदरे । तुझी गांवची वस्ती पुरे । उठवितो निजलीं पोरें । फेडी चिरें करी नग्न ॥३५॥ खालीं ठेवोनि नवनीत मांजरामुखी चाटवीत । आपण खदखदां हांसत । ऐसें विटबित नानापरी ॥३६॥ एक म्हणे गौळणी । माझे भक्षिलें क्षीण लोणी । उच्छिष्ट मुखासी लावोनी । आपण तेथोनि पळाला ॥३७॥ एक म्हणे माझी सोडिलीं वासुरें । उठविलीं निजली पोरें । शिंकी तोडिलीं एकसरें । फोडिल्या त्वरें माथणी ॥३८॥ गोपिकांसी बुझविते सुमती । म्हणे निर्गुणासी गुण लविती । तुमचें खादलें किती निश्चिती । संगा तितुके देईन ॥३९॥ किती भक्षिलें रें गोविंदा । तंव कृष्णापुढेंअ आली राधा । तिचे स्तन धरुन हांसे गदगदां । म्हणे येवढा मुद्धा होता तिच्या ॥४०॥ हांसों आलों राधिकेसी । गौळणी गेल्या घरासी । यशोदा म्हणे कृष्णासी । सोडी वेगेसी गोधनें ॥४१॥ जो वेदासी अगोचरा । श्रुतीसी न कळे ज्याचा पार । वर्णितां श्रमाला फणीवर । तो गुण गंभीर श्रीकृष्ण ॥४२॥ माथां मुगुट तेजःपुजं । नयन श्रवनीं सांगे गुज । ललाटी कस्तुरी नोज । तळपे तेज तळवीया ॥४३॥ वैजयंती वनमाआळा । सुरंग गुजाहार गळां । कंठी मिरवे मेखळा । झलके कळा कौस्तुभाची ॥४४॥ मुगुटा सुमने वैष्टिलीं मयुरपिच्छें शिरी खोविलीं । मग चालिले तये वळीं । जाळी पृष्ठीवरी टाकिलीं ॥४५॥ काळीं कांबळी खांद्यावरी । कासे खोविली शृंग मोहरी । जाला नंदाचा खिललरी । हांकिली झडकरी गोधनें ॥४६॥ बळिराम राजीवनयनु । अलंकारमंडित शुद्ध तनु । चालिले गोपाळ घेऊनी धेनु । दोघे बाळ नंदाचे ॥४७॥ सवें नव लक्ष संवगडे । पशुपाळ वेडेबागडे । गोरज उधळले चहुकडें । पावले थंडी यमुनेच्या ॥४८॥ गाई सोडिल्या सैरावैरा । भ्रमती सुखें खाती चारा । वडज्या म्हणे पेद्यां पोरा । आणी सत्वर पलशपत्रें ॥४९॥ मथुरेचे मीष करुनी । हाटा निघालिया गौळणी । माथा दहीं दुध घृत लोणी । त्यामाजीं मुख्य राधा ॥५०॥ गगन गर्जे वाक्या वाळे । घनदाट चालती उताविळे । मनीं इच्छिती कृष्णसोहळे । तंव देखिलें वदज्यानें ॥५१॥ टाळी पिटोनी उठे वोजे । म्हणे कृष्ण आलें खाजें । धावोणी आला गोपीसमाजे । उभ्या थोकविल्या गौळणी ॥५२॥ तंव वडज्या करी झगडा । एकसरें धांवला वाकुडा । पात्रें फोडिलीं कडाडा । धरुनी रोकड्या आणिल्या ॥५३॥ कृष्णें राधा धरली करीं । एका करें लोणी चोरी । एका करेकं फेडी निरी । एका करें कंचुकीं ॥५४॥ हांसों आले राधिकेसी । सोंडी गोवळ्या सलगीं कायसी । भुलली कृष्णरुपा झाली पिसी । लोणी पुसी कृष्णमुखा ॥५५॥ ऐस विनोद विचित्र केला । करीतसे घननीळा सावळा । घ्या रे आतां सामुग्री चला । अति क्षुधा लागली ॥५६॥ पाहुनी कल्पतरुची छाया । घडिया घालिती बैसावया । बैस म्हणती यदुराया । करुं काला आवडीं ॥५७॥ पेंदा घाली पत्रावळी । वडज्या सोडी मोटा जाळीं । वांकुडा बैसवीं गोपाळमंडळी । वाढिताती पत्रशाखा ॥५८॥ नानापरेंचीं पक्कान्नें । षडरस बहुत अन्नें । गोडी सांगतां अनन्यें । पसरतीं पदर इंद्रादिकीं ॥५९॥ सकळां वाढिलें परिपुर्ण । सकळ म्हणती ब्रह्मार्पण । संतासीं कळली खुण । घालिती ग्रास कृष्णमुर्खीं ॥६०॥ तंव जेवितां केली टवाळी कृष्णापुढें होती गुळपोळी । ती उचलोनी पत्रावळी । न राहे जवळी दुरी गेला ॥६१॥ वाकुल्या दावी कृष्णापुढां । नेत्रा खूणवितसे गाढा । वाकुड्यातें हाणोनि थोबाडा । धरुनी रोकडा आणिला ॥६२॥ धरिली वांकुड्याची शेंडी । उच्छेष्ट घाली तयां तोडीं । पेंदा नाचे दुपांडीं । थोगला गडी सांपडला ॥६३॥ सरलें पुढलें पक्वान्न । कृष्णें आणिलें दध्योदन । मग पेंदा म्हणे आपण । कृष्नासी पैं ॥६४॥ आवड वडज्याची थोरी । पेंदा म्हणे टाका दुरी । कां टाकितां म्हणोनी रुदन करी । बुझावी श्रीहारी स्वानंदें ॥६५॥ एकांसी दाउनी शेखीं । घालिती दुसर्याचे मुखीं । कां रे पोरें म्हणोनी तवकी । डोळे रोखी वांकुडा ॥६६॥ ऐसे खेळती सकळ मिळोनी । तंव देव पाहाती विमानीं । वंचलों म्हणती अभिमानी । कृष्णशेष न मिळेची ॥६७॥ नोहे श्रीकृष्णची शेषप्राप्ती । मग एकमेकंसी बोलती । गोपाळ यमुनेतीरीं येती । चला शीघ्र गती जाऊं तेथें ॥६८॥ विमानें ठेवोनी अंतराळीं । कृष्ण शेषालागीं तें वेळीं । देवीं मत्स्यरुपें धरलों । यमुनेमाजीं रिगती ॥६९॥ ब्रह्मादिक मत्स्य जालें । हें श्रीकृष्णासी कळलें । जाणोनि गोपाळां बोलें । म्हणे हात धुवुं नका ॥७०॥ सहज उदकाची वाटाळी ॥ अकर्मकार गोवळी । हात पुसिले कांबळी । एक टिरीसी पुसती ॥७१॥ उठलें घोंगडीया झाडोनी । खेळ खेळत आले वृदांवनीं । तुळही प्रदक्षणी करुनी । खोविल्या शिरीं मंजुरीया ॥७२॥ तंव इतक्यांत लोपल्या माध्यान्ह । आस्तमान गेला दिनमान । श्रीकृष्णा म्हणे वचन । चला जाऊं घराप्रती ॥७३॥ देहुडा उभा राहुनी गायी खुणविल्या वेणुधनी । टवकारिल्या चारा विसरुनी । आल्या मुरडोनीं त्वरित ॥७४॥ गाई मेळविल्या हरी । गोपाळ घालती हुंबरी । डांगा झेलिती अंबरीं । पावे मोहरी वाजविता ॥७५॥ सुदामा जाला वेत्रधारी ।\ ऐसे गोपळ गजरीं । चालिले मग झदकरी । पेंदा छरीछत्र तरुचें ॥७६॥ वडजा घेऊनि अशोक डाहाळी । वारीतसे मुखावरील धुळी । वाकुंडा फोडी कौतुकें आरोळी । ग्रामाजवळी पातलें ॥७७॥ रामकृष्ण आले ऐकोनी । उताविळ झाल्या गौळणी । रांगोळ्या नानापरी आंगणीं । घालिताती सप्रेमें ॥७८॥ नव लक्ष आरत्या करी । घेऊनि उभ्या गोपिका नारी । भावें ओवाळिला श्रेहरी । लोण उतरी यशोदा ॥७९॥ गाई निघाल्या गोठनी । गोपाळ गेले आज्ञा घेउनी । आपण प्रवेशले निजभुवनीं । सिंहासनीं बैसलें ॥८०॥ ऐसा बाळक्रीडेचा सोहळा । आनंद जाहला सकळां । एका जनार्दनी देखिला श्रीबाळक्रीडा संपविली ॥८१॥
।। संत नामदेव भगवान संवाद।।
समर्थपणें रंका का गांजितसां स्वामी । हें काये स्वधर्मीं मिळतसे ॥१॥ आपुली करणी न विचारा मनीं । दुसरियास झणीं बोल ठेवा ॥२॥ निर्गुन निराकार होतेंती शून्यपणें । आम्हांसी असणें तेचि ठायां ॥३॥ सुखें एकरूप होतों तुझें पोटीं । कासया हे सूष्टी वाढविली ॥४॥ विकाराचें मूळ दिधलें हें शरीर । तेणें कष्टी थोर जालों आम्ही ॥५॥ पाण पुण्य दोन्हीं लाविली सांगातें । म्हणऊनि सुखातें अंतरलों ॥६॥ यमलोकीं वास रोरव यातणा । तेणें नारायणा धाक थोर ॥७॥ खातों जेवतों तें न लगेचि अंगीं । जालोंसेम उद्वेगीं रात्रंदिवस ॥८॥ ऐसे देह आम्हां कासया दिधले । काय मागितले आम्हीं तुम्हां ॥९॥ सृष्टीपूर्वीं पाप नव्हतें हरी । कासया श्रीहरी कष्टी केलें ॥१०॥ वेदशास्त्रवचन आम्हांसी लाविलें । तें तुम्हीं टाकिलें एकीकडे ॥११॥ वेदशास्त्रवचन चुकल्य अवचिता । गोसावी जी होतां दंडावया ॥१२॥ मागां चुकलेती तें ठेवा एकिकडे । आतां तरी पुढीं सांभाळावें ॥१३॥ एकरूफ तुम्ही होतेती निर्गुणीं । तेथें आमुचे कोण्ही बोलों आलों ॥१४॥ निर्गुउन सांडुनि व्हावें जी सगुणज । ऐसें तुम्हां कोण बोलियेलें ॥१५॥ आपुलिये इच्छे ब्रह्मांडें रचिलीं । कय सांगितलीं जी आम्हीं तुम्हां ॥१६॥ लक्ष्मीचे विलास धरिले नाना वेष । हा काय उपदेश आम्ही केली ॥१७॥ विश्व हें मिर्मुनि जालेती गोसावी । हें काय सांगावी आम्ही केली ॥१८॥ जे तुम्हां पाहिजे तें तुम्ही निर्मिलें । आपणासवें केलें कष्टी आम्हां ॥१९॥ क्ल्पजन्मांतरी युगयुगांतरी । जवळी श्रीहरी होतों आम्हीं ॥२०॥ तुम्ही तेथें आम्ही आम्ही तेथें तुम्ही । विचारावें स्वामी पांडुरंगा ॥२१॥ तुम्हां आम्हां कांहीं वेगळिक नाहीं । बोलोनियां काई दावूं आतां ॥२२॥ आम्हांसि तुम्ही काय सोसिलें अधिक । ठकितसां लोक तैसें नव्हें ॥२३॥ तुम्हांसी अवतार कोरडियें काष्टीं । तुमच्या नामें कष्टीं दैत्यें केलें ॥२४॥ तुम्हांसी मातेनें धाडियेलें वना । आमची विटंवना बहुत जाहली ॥२५॥ वल्कलें वेष्टोनी जालेती तापसी । वेष आम्हां देसी मर्कटाचे ॥२६॥ जवळीच असुनी हरविली कांता । आम्ही शुद्धिकरतां कष्टी जालों ॥२७॥ तियेचे वियोगें शोक करा वनीं । वानरें होऊनि हिंडों आम्हीं ॥२८॥ तुम्ही स्वामीपणें बैसा एके ठायीं । आम्हीं शिळा डोई वाहिलेल्या ॥२९॥ लंकेपुढें आम्हीं वेचियेलें प्रान । तुम्ही ते दुरून बाण टाका ॥३०॥ अयोध्येचे राज्यीं तुम्हां सिंहासन । आमचे कपाळीं हीन चुकेचि ना ॥३१॥ वस्त्रें अलंकार तुम्हां हस्ती घोडे । आम्हीं ते उघडे पायीं चालों ॥३२॥ चाड सरलिया नाहीं आठवण । कांहो लक्षुमण दवडिला ॥३३॥ लोक म्हणों तरी पाठीं सहोदर । जालेति निष्ठूर देवराया ॥३४॥ तुम्हां एकलेनि न करावें गमन । सर्व अवघेजण आलों आम्हीं ॥३५॥ कंसाभेणें तुम्ही राखियेल्या गाई । तेथें आम्ही काई नवहतों देवा ॥३६॥ भोगा स्वामीपन राखितां गोधनें । ठकोनियां खाणें आमच्या रोटया ॥३७॥ सर्पापोटीं आम्हीं घावरलोसें विखें । तुम्ही आपुले सुखें वेगळेची ॥३८॥ खेळतां यमुनेडोहीं टाकियेली उडी । आम्ही थडी थडी रुदन करू ॥३९॥ गोवर्धन गिरी आमुचिये शिरीं । तुम्ही नानापरि वेणु वाहा ॥४०॥ आम्हां चोरुनी नेलें वर्षभरी । तुम्हीं आपुले घरीं सुखी असा ॥४१॥ असो आतां चाड नाहीं येणेंवीण । आमुचें निर्वाण पाहूं नका ॥४२॥ अमुचे दिवस काय वायां गेले । स्वामीया उगले राहा तुम्ही ॥४३॥ कल्पाचे शेवटीं तुम्हां आम्हां भेटी । तेथें पैं ह्या गोष्टी कळों येती ॥४४॥ नामा म्हणे अम्ही पाईक फुकाचे । धारक नामाचे दास तुझे ॥४५॥
।। शरणागती।।
अंतकाळीं मी परदेशी । ऐसें जाणोनि मानसीं । म्हणोनियां ह्रषिकेशी । शरण मी तुज आलों ॥१॥ नवमास गर्भवासीं । कष्ट जाले त्या मातेसी । ते निष्ठुर जाली कैसी । अंतीं दूर राहिली ॥२॥ जीवीं बाळाची आवड । मुखीं घालूऊनि करी कोड । जेव्हां लागली येमवोढ । तेव्हां दुरी राहिली ॥३॥ बहिणी बंधूचा कळवळा । तें तूं जाणसी रे दयाळा । जेव्हां लागली यमशृंखळा । तेव्हां दुरी राहिली ॥४॥ कन्या पुत्रादिक बाळें । हे तंव स्नेहाचीं स्नेहाळें । तुझ्या दर्शनाहुन व्याकुळ । अंतीं दूर राहिलीं ॥५॥ देहगृहाची कामिनी । ते तंव राहिली भवनीं । मी जळतसें स्मशानीं । अग्निसवें एकला ॥६॥ मित्र आले गोत्रज आले । तेहि स्मशानीं परतले । शेवटीं टाकोनियां गेले । मज परता येमजाल ॥७॥ ऐसा जाणोनि निर्धार । मन मज आला गहिंवर । तंव दाहीं दिशा अंधःकार । मग मज कांहीं न सुचे ॥८॥ ऐसें जाणोनियां पाही । मनुष्य जन्म मागुता नाहीं । नामा म्हणे तुझे पायीं । ठाव देई विठोबा ॥९॥
।। संत संगती ।।
तुझिया संतांची अंगसंगति । ते शिणलिया विश्रांति संसारिया ॥१॥ श्रवण कीर्तन ध्यान घडे अनायासें । भेदभ्रम नासे तेचि क्षणीं ॥२॥ ऐसें भाग्य मज देसी कवणें काळीं । होईन पायधुळी वैष्णवांची ॥३॥ वदनीं तुझें नाम वसे निरंतर । राखीन त्यांचे द्वार थोर आशा ॥४॥ येतां जातां मज करिती सावधान । वदनीं कृष्ण कृष्ण म्हणविती ॥५॥ कामधेनु घरीं असे प्रसवली । ते विकावया नेली दैवहतें ॥६॥ पंथी पडिला पायां लागे चिंतामणी । पाषाण म्हणऊजि उपेक्षिला ॥७॥ तैसी परी मज जाहली अधमा । चुकलों तुझ्या वर्मा केशिराजा ॥८॥ नामा म्हणे थोर खंती वाटे जीवा । कृपा करूनि ठेवा कर माथां ॥९॥
।। विनवणी ।।
समर्थपणें रंका का गांजितसां स्वामी । हें काये स्वधर्मीं मिळतसे ॥१॥ आपुली करणी न विचारा मनीं । दुसरियास झणीं बोल ठेवा ॥२॥ निर्गुन निराकार होतेंती शून्यपणें । आम्हांसी असणें तेचि ठायां ॥३॥ सुखें एकरूप होतों तुझें पोटीं । कासया हे सूष्टी वाढविली ॥४॥ विकाराचें मूळ दिधलें हें शरीर । तेणें कष्टी थोर जालों आम्ही ॥५॥ पाण पुण्य दोन्हीं लाविली सांगातें । म्हणऊनि सुखातें अंतरलों ॥६॥ यमलोकीं वास रोरव यातणा । तेणें नारायणा धाक थोर ॥७॥ खातों जेवतों तें न लगेचि अंगीं । जालोंसेम उद्वेगीं रात्रंदिवस ॥८॥ ऐसे देह आम्हां कासया दिधले । काय मागितले आम्हीं तुम्हां ॥९॥ सृष्टीपूर्वीं पाप नव्हतें हरी । कासया श्रीहरी कष्टी केलें ॥१०॥ वेदशास्त्रवचन आम्हांसी लाविलें । तें तुम्हीं टाकिलें एकीकडे ॥११॥ वेदशास्त्रवचन चुकल्य अवचिता । गोसावी जी होतां दंडावया ॥१२॥ मागां चुकलेती तें ठेवा एकिकडे । आतां तरी पुढीं सांभाळावें ॥१३॥ एकरूफ तुम्ही होतेती निर्गुणीं । तेथें आमुचे कोण्ही बोलों आलों ॥१४॥ निर्गुउन सांडुनि व्हावें जी सगुणज । ऐसें तुम्हां कोण बोलियेलें ॥१५॥ आपुलिये इच्छे ब्रह्मांडें रचिलीं । कय सांगितलीं जी आम्हीं तुम्हां ॥१६॥ लक्ष्मीचे विलास धरिले नाना वेष । हा काय उपदेश आम्ही केली ॥१७॥ विश्व हें मिर्मुनि जालेती गोसावी । हें काय सांगावी आम्ही केली ॥१८॥ जे तुम्हां पाहिजे तें तुम्ही निर्मिलें । आपणासवें केलें कष्टी आम्हां ॥१९॥ क्ल्पजन्मांतरी युगयुगांतरी । जवळी श्रीहरी होतों आम्हीं ॥२०॥ तुम्ही तेथें आम्ही आम्ही तेथें तुम्ही । विचारावें स्वामी पांडुरंगा ॥२१॥ तुम्हां आम्हां कांहीं वेगळिक नाहीं । बोलोनियां काई दावूं आतां ॥२२॥ आम्हांसि तुम्ही काय सोसिलें अधिक । ठकितसां लोक तैसें नव्हें ॥२३॥ तुम्हांसी अवतार कोरडियें काष्टीं । तुमच्या नामें कष्टीं दैत्यें केलें ॥२४॥ तुम्हांसी मातेनें धाडियेलें वना । आमची विटंवना बहुत जाहली ॥२५॥ वल्कलें वेष्टोनी जालेती तापसी । वेष आम्हां देसी मर्कटाचे ॥२६॥ जवळीच असुनी हरविली कांता । आम्ही शुद्धिकरतां कष्टी जालों ॥२७॥ तियेचे वियोगें शोक करा वनीं । वानरें होऊनि हिंडों आम्हीं ॥२८॥ तुम्ही स्वामीपणें बैसा एके ठायीं । आम्हीं शिळा डोई वाहिलेल्या ॥२९॥ लंकेपुढें आम्हीं वेचियेलें प्रान । तुम्ही ते दुरून बाण टाका ॥३०॥ अयोध्येचे राज्यीं तुम्हां सिंहासन । आमचे कपाळीं हीन चुकेचि ना ॥३१॥ वस्त्रें अलंकार तुम्हां हस्ती घोडे । आम्हीं ते उघडे पायीं चालों ॥३२॥ चाड सरलिया नाहीं आठवण । कांहो लक्षुमण दवडिला ॥३३॥ लोक म्हणों तरी पाठीं सहोदर । जालेति निष्ठूर देवराया ॥३४॥ तुम्हां एकलेनि न करावें गमन । सर्व अवघेजण आलों आम्हीं ॥३५॥ कंसाभेणें तुम्ही राखियेल्या गाई । तेथें आम्ही काई नवहतों देवा ॥३६॥ भोगा स्वामीपन राखितां गोधनें । ठकोनियां खाणें आमच्या रोटया ॥३७॥ सर्पापोटीं आम्हीं घावरलोसें विखें । तुम्ही आपुले सुखें वेगळेची ॥३८॥ खेळतां यमुनेडोहीं टाकियेली उडी । आम्ही थडी थडी रुदन करू ॥३९॥ गोवर्धन गिरी आमुचिये शिरीं । तुम्ही नानापरि वेणु वाहा ॥४०॥ आम्हां चोरुनी नेलें वर्षभरी । तुम्हीं आपुले घरीं सुखी असा ॥४१॥ असो आतां चाड नाहीं येणेंवीण । आमुचें निर्वाण पाहूं नका ॥४२॥ अमुचे दिवस काय वायां गेले । स्वामीया उगले राहा तुम्ही ॥४३॥ कल्पाचे शेवटीं तुम्हां आम्हां भेटी । तेथें पैं ह्या गोष्टी कळों येती ॥४४॥ नामा म्हणे अम्ही पाईक फुकाचे । धारक नामाचे दास तुझे ॥४५॥